Pháp lý crypto 2025: Việt Nam bước ra khỏi “vùng xám” trong bức tranh toàn cầu
Việt Nam 2025: Lần đầu đặt nền móng pháp lý cho tài sản mã hóa
Năm 2025 được xem là cột mốc quan trọng trong lịch sử quản lý tài sản số tại Việt Nam, khi Nhà nước chính thức chuyển từ trạng thái “không thừa nhận” sang xây dựng khung pháp lý thử nghiệm có kiểm soát.
Tháng 6/2025, Quốc hội thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025, lần đầu công nhận tiền điện tử là một dạng tài sản số được sở hữu và giao dịch hợp pháp, dù không được sử dụng làm phương tiện thanh toán.
Luật dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, tạo nền tảng pháp lý ban đầu cho hệ sinh thái blockchain trong nước.
Tiếp đó, ngày 9/9/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết 05/2025/NQ-CP, cho phép thí điểm thị trường tài sản mã hóa trong thời hạn 5 năm.
Nghị quyết phân biệt rõ tài sản số và tài sản mã hóa, trong đó tài sản mã hóa không bao gồm chứng khoán, tiền pháp định hay tiền điện tử của ngân hàng trung ương.
Mọi hoạt động phát hành, giao dịch, thanh toán trong giai đoạn thí điểm phải thực hiện bằng đồng Việt Nam và thông qua các tổ chức được cấp phép.
Đáng chú ý, mô hình quản lý được phân chia cho Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an, phản ánh cách tiếp cận đa tầng, ưu tiên kiểm soát rủi ro tài chính và phòng chống tội phạm công nghệ cao.
Đây cũng là lần đầu Việt Nam thiết lập một “sandbox” pháp lý dành riêng cho crypto, thay vì xử lý bằng các văn bản rải rác như trước.
Quy mô thị trường crypto Việt Nam và áp lực phải hợp thức hóa
Trước khi có khung pháp lý rõ ràng, Việt Nam đã nổi lên như một trong những thị trường crypto sôi động nhất thế giới. Khoảng 21 triệu người Việt sở hữu tài sản mã hóa, tương đương 21% dân số, thường xuyên đưa Việt Nam vào top 3–4 toàn cầu về tỷ lệ tham gia crypto.
Tổng khối lượng giao dịch giai đoạn 2023–2024 vượt 100 tỷ USD, trong khi doanh số quay vòng ước tính 200–300 tỷ USD, chủ yếu diễn ra trên các sàn quốc tế.
Theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, việc để dòng tiền crypto chảy ra nước ngoài trong thời gian dài đã tạo ra nhiều hệ lụy:
“Thứ nhất là thất thoát ngoại tệ, vì giao dịch tài sản mã hóa trên các sàn quốc tế đều phải sử dụng ngoại tệ. Thứ hai là rủi ro lừa đảo, rửa tiền, khi người dân tham gia thị trường trong môi trường không có hành lang pháp lý bảo vệ.”
Trong bối cảnh đó, Nghị quyết 05/2025/NQ-CP được xem là bước đi nhằm kéo hoạt động crypto về trong khuôn khổ giám sát, thay vì tiếp tục đứng ngoài một thị trường đã hình thành quy mô lớn.
Tuy nhiên, cách tiếp cận của Việt Nam vẫn rất thận trọng. Tài sản mã hóa chỉ được chào bán cho nhà đầu tư nước ngoài, trong khi nhà đầu tư trong nước muốn tham gia phải chuyển tài sản từ sàn nước ngoài về trong vòng 6 tháng.
Các hành vi vi phạm có thể bị phạt từ 10 đến 30 triệu đồng, còn tổ chức hoạt động không phép đối mặt mức phạt lên tới 180–200 triệu đồng.
Mỹ 2025: Từ xung đột pháp lý sang định hình trật tự quản lý crypto
Nếu Việt Nam năm 2025 là câu chuyện “bước ra khỏi vùng xám”, thì tại Mỹ, đây lại là giai đoạn chuyển từ đối đầu sang tái cấu trúc quản lý crypto.
Sau nhiều năm tranh cãi giữa các cơ quan liên bang, năm 2025 đánh dấu bước ngoặt trong cách Washington tiếp cận tài sản số.
Trọng tâm thay đổi nằm ở việc làm rõ thẩm quyền giữa Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC) và Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai (CFTC).
Các dự thảo luật được thảo luận trong năm 2025 hướng tới phân loại rõ ràng: Bitcoin và một số tài sản phi tập trung cao được xem là hàng hóa, thuộc phạm vi giám sát của CFTC; trong khi các token mang tính huy động vốn hoặc có tổ chức kiểm soát có khả năng bị xếp vào nhóm chứng khoán, do SEC quản lý.
Một điểm nhấn quan trọng khác là luật hóa stablecoin. Quốc hội Mỹ thúc đẩy các quy định yêu cầu stablecoin phải được bảo chứng 1:1 bằng tài sản an toàn, chủ yếu là trái phiếu kho bạc Mỹ hoặc tiền gửi ngân hàng.
Cách tiếp cận này phản ánh chiến lược duy trì vai trò trung tâm của đồng USD trong hệ sinh thái tài chính số, thay vì để stablecoin phát triển ngoài tầm kiểm soát.
Năm 2025 cũng ghi nhận sự tham gia sâu hơn của các tổ chức tài chính truyền thống vào crypto tại Mỹ, từ ETF Bitcoin giao ngay đến dịch vụ lưu ký tài sản số.
Mỹ dần rời bỏ cách tiếp cận “enforcement-first” – quản lý bằng kiện tụng – để chuyển sang xây dựng khung pháp lý chủ động, nhằm giữ đổi mới công nghệ trong nước và hạn chế dòng doanh nghiệp crypto dịch chuyển ra nước ngoài.
Bức tranh toàn cầu 2025: Quản lý thay vì cấm đoán
Nhìn rộng ra thế giới, năm 2025 cho thấy xu hướng chung là crypto không còn bị xem là vùng cấm, mà là một lĩnh vực tài chính mới cần được quản lý bằng luật.
Liên minh châu Âu triển khai khung MiCA, thống nhất quy định cho toàn khối từ cấp phép sàn, phát hành token đến bảo vệ nhà đầu tư.
Trung Quốc tiếp tục duy trì lệnh cấm crypto trong nước, nhưng Hồng Kông lại nổi lên như trung tâm thử nghiệm, cấp phép sàn giao dịch và mở cửa có chọn lọc cho nhà đầu tư tổ chức.
So với các trung tâm tài chính lớn, cách tiếp cận của Việt Nam mang nhiều nét tương đồng với Singapore và EU: không thả nổi, nhưng cũng không đóng cửa hoàn toàn.
Việc áp dụng sandbox, kiểm soát chặt dòng tiền, yêu cầu KYC/AML, và tạm thời đánh thuế giao dịch theo mô hình chứng khoán (0,1% trên giá chuyển nhượng) cho thấy Việt Nam đang học hỏi kinh nghiệm quốc tế, đồng thời điều chỉnh theo điều kiện trong nước.
Đến cuối năm 2025, pháp lý crypto toàn cầu vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Tuy nhiên, một điểm chung đã trở nên rõ ràng: crypto đã trở thành một phần của hệ thống tài chính toàn cầu, buộc các quốc gia – từ Mỹ, châu Âu đến Việt Nam – phải chuyển từ phản ứng sang chủ động quản lý, dù con đường và tốc độ triển khai của mỗi nơi là khác nhau.
